Trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ, vai trò của người có ảnh hưởng (KOL) trên môi trường số ngày càng trở nên quan trọng. Không chỉ đơn thuần là những người lan tỏa thông tin, truyền cảm hứng, KOL còn đóng vai trò kết nối cộng đồng. Tuy nhiên, để đảm bảo hoạt động của KOL trên môi trường số hiệu quả và trách nhiệm, việc thiết lập cơ chế quản lý phù hợp là điều cần thiết.

Tại tọa đàm ‘Kiến tạo niềm tin số’ do Hiệp hội An ninh mạng quốc gia tổ chức vào chiều ngày 28/7, các chuyên gia đã thảo luận về vai trò và trách nhiệm của KOL trong thời đại số. Theo các chuyên gia, tại nhiều nước, KOL không chỉ là công cụ marketing đơn thuần mà đã trở thành biểu tượng của ‘sức mạnh mềm’, có ảnh hưởng lớn trong xã hội. Vai trò của KOL không thể tách rời trách nhiệm. Một mặt, KOL cần được tạo điều kiện để phát huy sức ảnh hưởng tích cực, thúc đẩy kinh tế, văn hóa, truyền thông. Mặt khác, cần có cơ chế quản lý phù hợp để định hướng hành vi, tăng cường trách nhiệm xã hội và ngăn chặn những hệ lụy tiêu cực từ nội dung sai lệch.

Thực trạng hiện nay cho thấy không ít KOL đã lợi dụng sức ảnh hưởng để lan truyền thông tin sai lệch, cổ súy những nội dung độc hại, sai sự thật hoặc quảng cáo sản phẩm kém chất lượng. Đặc biệt, trong môi trường số, một phát ngôn thiếu kiểm chứng, một nội dung lệch chuẩn cũng có thể gây tác động tiêu cực không nhỏ đến cộng đồng và xã hội. Chính phủ nhiều nước đã xây dựng các khuôn khổ pháp lý, chính sách khuyến khích minh bạch thông tin, chuẩn hóa nội dung quảng bá và tăng cường quản lý KOL nhằm cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ cộng đồng.

Tại Mỹ, Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC) là cơ quan chính chịu trách nhiệm đưa ra các hướng dẫn cho hoạt động của KOL. Nguyên tắc cốt lõi trong các quy định của FTC là tính minh bạch và ‘sự thật trong quảng cáo’. Các yêu cầu công khai của FTC rất rõ ràng: KOL phải luôn làm rõ cho người theo dõi nếu một bài đăng, video hoặc tuyên bố có nội dung quảng cáo. Tại Mỹ, những quy định này giúp bảo vệ người tiêu dùng và giữ vững niềm tin trên thị trường.

Tại Thái Lan, một nghiên cứu năm 2024 cho thấy KOL và YouTuber được xếp hạng trong số 10 nghề nghiệp mơ ước hàng đầu của thanh thiếu niên Thái Lan, đứng trước cả luật sư, phi công. Điều này phản ánh KOL đã trở thành một lực lượng nghề nghiệp thực sự trong nền kinh tế số. Trước thực tế đó, Thái Lan đã đề xuất ban hành luật quản lý người có ảnh hưởng trên mạng xã hội. Hội đồng Phát triển kinh tế và xã hội nước này đề nghị Chính phủ thiết lập hệ thống đăng ký cho những người có ảnh hưởng ở Thái Lan và ban hành các chính sách như đào tạo kỹ năng và các hỗ trợ khác liên quan đến nghề nghiệp cho KOL.

Ở Việt Nam, sự phát triển của KOL cũng vô cùng mạnh mẽ. Tuy nhiên, hiện nay, nhiều KOL không công khai rõ ràng tính chất thương mại của bài đăng, dẫn đến nguy cơ vi phạm pháp luật và làm giảm niềm tin của người tiêu dùng; thiếu quy tắc, chuẩn mực, tiêu chuẩn cộng đồng. Để phát huy vai trò của KOL đối với sự phát triển đất nước, bên cạnh việc hoàn thiện hành lang pháp lý và nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước của cơ quan chức năng đối với hoạt động của KOL, việc xây dựng cộng đồng KOL gắn kết, trách nhiệm, có tinh thần dân tộc với các cơ chế tự kiểm soát mạnh mẽ là rất quan trọng.

Nhìn chung, vai trò của KOL trong thời đại số là không thể phủ nhận. Tuy nhiên, để đảm bảo hoạt động của KOL hiệu quả và trách nhiệm, việc thiết lập cơ chế quản lý phù hợp và xây dựng cộng đồng KOL gắn kết, trách nhiệm là điều cần thiết. Từ đó, KOL có thể tiếp tục đóng vai trò ‘người dẫn đường’ trong xu thế truyền thông mới, góp phần thúc đẩy sự phát triển của kinh tế, văn hóa, truyền thông và bảo vệ cộng đồng.

Công an tỉnh Nghệ An đã triệu tập ba cá nhân liên quan đến việc chia sẻ và phát tán thông tin sai sự thật về việc vỡ đập thủy điện Bản Vẽ. Sự việc này đã gây ra sự hoảng loạn không đáng có trong cộng đồng dân cư sống ở khu vực hạ du dòng Nậm Nơn, sông Lam, sau khi thông tin được lan truyền rộng rãi trên mạng xã hội vào chiều ngày 27-7.

Ba cá nhân bị triệu tập bao gồm bà P.H.S., 37 tuổi, ngụ tại xã Lương Sơn, tỉnh Nghệ An. Bà S. đã sử dụng điện thoại cá nhân để phát trực tiếp thông tin về việc vỡ đập vào khoảng 17h40 cùng ngày. Trong thông tin phát trực tiếp, bà S. đã hô hoán mọi người bỏ chạy và đăng tải thông tin này lên mạng xã hội, nơi bà có gần 3.000 người theo dõi. Đoạn video đã nhanh chóng thu hút hàng ngàn người xem, bình luận và chia sẻ.

Sau khi biết thông tin trên là giả, bà S. đã đăng tin đính chính trên trang cá nhân. Công an xã Lương Sơn đã triệu tập bà S. để làm rõ việc phát tán thông tin sai sự thật. Cùng ngày, công an xã Mỹ Lý và Tương Dương cũng đã triệu tập hai cá nhân khác, gồm anh T.M.H., 32 tuổi, và L.T.T., 23 tuổi, vì đã đăng tải thông tin sai sự thật về vỡ đập thủy điện trên mạng xã hội.

Công an tỉnh Nghệ An khẳng định tất cả thông tin trên đều là bịa đặt, chưa được kiểm chứng, nhưng những người này đã phát tán và chia sẻ trên mạng, gây hoang mang dư luận, ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân và công tác phòng chống, khắc phục thiên tai của chính quyền địa phương. Hiện, Công an Nghệ An đang tiếp tục củng cố hồ sơ để xử lý những người này về hành vi “cung cấp, chia sẻ thông tin bịa đặt gây hoang mang dư luận”. Điều này cho thấy mức độ nghiêm trọng của việc lan truyền thông tin sai lệch và cơ quan chức năng đang nỗ lực để ngăn chặn và xử lý triệt để.

Trong thời đại số, việc kiểm soát và xác minh thông tin trước khi chia sẻ trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Sự lan truyền nhanh chóng của thông tin sai sự thật không chỉ gây ra sự hoang mang trong dư luận mà còn có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng khác. Cơ quan chức năng đang kêu gọi người dân nâng cao cảnh giác và chỉ chia sẻ thông tin sau khi đã kiểm chứng.

Trước đó, Tuổi Trẻ đã có bài viết phản ánh về sự việc này, giúp người dân nắm bắt thông tin chính xác và tránh được những hoang mang không cần thiết.

Ngày 20-7, tại TP Thủ Đức, Chi đoàn Thanh niên Tòa án nhân dân (TAND) khu vực 2 TP.HCM đã phối hợp với phường Hiệp Bình tổ chức một phiên tòa giả định để xét xử vụ án lợi dụng các quyền tự do dân chủ, xâm phạm lợi ích Nhà nước, quyền và lợi ích của tổ chức, cá nhân. Sự kiện này đã thu hút sự quan tâm của người dân và đoàn viên thanh niên tại địa phương.

Phiên tòa giả định này dựa trên một vụ án có nội dung như sau: ngày 15-3-2025, Nguyễn Phương Huyền (sinh năm 2002, là sinh viên) đã sử dụng tài khoản Facebook cá nhân có tên ‘Nguyen Cong Hoa’ để đăng tải một nội dung liên quan đến chính sách sáp nhập các địa phương của Đảng và Nhà nước. Tuy nhiên, nội dung mà Huyền đăng tải là không đúng sự thật.

Trong quá trình điều tra tại Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP Thủ Đức, Huyền đã thừa nhận rằng cô đã được những kẻ không rõ lai lịch, với tên mạng xã hội Facebook là ‘PhuHa’, ‘Nathan Pham’, ‘Lisa Hoang’… nhắn tin và rủ rê đăng bài không đúng sự thật trên mạng xã hội để kích động, thu hút chú ý. Huyền cũng được những người này hứa sẽ trả công bằng tiền.

Quá trình điều tra cho thấy Huyền thường xuyên đăng bài xuyên tạc thông tin sai sự thật trên mạng xã hội để hưởng lợi bất chính. Cô đã tạo lập, quản lý và sử dụng mạng xã hội Facebook có tên ‘Nguyen Phuong Huyen’ và một tài khoản mạng xã hội Tiktok @NguyenPhuongHuyen-chinoisuthat2025. Huyền đã đăng tải nhiều bài viết với nội dung xuyên tạc chính sách cải tổ bộ máy chính quyền của Đảng và Nhà nước, đặc biệt là công tác sáp nhập, tinh gọn các cơ quan hành chính tại địa phương.

Mỗi ngày, Huyền đăng tải một bài viết trên mạng xã hội Facebook và một video có độ dài 1-2 phút trên mạng xã hội Tiktok. Nội dung Huyền đăng tải có dàn dựng giọng nói, hình ảnh minh họa mang tính kích động, gây hiểu lầm, sai lệch bản chất các chính sách cải cách. Điều này có thể làm cho người xem dễ có tâm lý hoang mang, nghi ngờ về tính đúng đắn của chủ trương của Đảng và Nhà nước.

Các nội dung được thể hiện qua bài viết và video của Huyền có đặc điểm chung là sử dụng ngôn từ phiến diện, quy chụp. Ví dụ, Huyền viết rằng ‘cải cách trá hình để hợp thức hóa sa thải cán bộ’, ‘chính quyền thu hẹp để độc quyền’, ‘thời kỳ phong kiến 4.0 chèn ép nhân dân’… Huyền cũng cắt ghép các hình ảnh, số liệu sai lệch, dẫn chứng không rõ nguồn gốc.

Các bài viết, video sai sự thật của Huyền đăng tải trên mạng xã hội đã thu hút lượt tương tác lớn và gây ra tác động tiêu cực cho dư luận xã hội. Đặc biệt, ngày 15-3-2025, Nguyễn Phương Huyền đã đăng tải một video lên mạng xã hội Facebook và mạng xã hội Tiktok với nhiều nội dung sai sự thật. Video này đã gây hoang mang dư luận và ảnh hưởng đến lòng tin của người dân vào bộ máy Nhà nước và quá trình cải cách hành chính.

Kết quả giám định cho thấy trong khoảng thời gian từ ngày 10-2-2025 đến ngày 15-3-2025, Huyền đã đăng tải tổng cộng 50 bài viết trên mạng xã hội Facebook và 40 video trên mạng xã hội Tiktok là xuyên tạc, sai sự thật, xâm phạm lợi ích hợp pháp của Nhà nước và ảnh hưởng đến uy tín của tổ chức Đảng, chính quyền địa phương.

Hành vi của Nguyễn Phương Huyền vi phạm Điều 8 Luật An ninh mạng năm 2018; Điều 12 Luật Viễn thông năm 2009; Điều 12 Luật Công nghệ thông tin năm 2006; Điều 5 Nghị định 72/2013 quy định Quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ Internet và thông tin mạng.

Căn cứ vào tài liệu chứng cứ có trong hồ sơ vụ án, các tình tiết tăng nặng giảm nhẹ và kết quả tranh tụng tại tòa, Hội đồng xét xử đã tuyên phạt bị cáo Huyền hai năm ba tháng tù về tội lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân (Điều 331 Bộ luật Hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017).