Ngành bao bì đang trải qua một quá trình chuyển đổi lớn khi phải đối mặt với các thách thức về chuyển đổi xanh từ cả luật pháp trong nước và yêu cầu tiêu dùng bền vững cũng như các tiêu chuẩn quốc tế. Điều này đòi hỏi các doanh nghiệp phải thực hiện những thay đổi đáng kể để đáp ứng nhu cầu tái chế và giảm thiểu rác thải. Trong bối cảnh đó, Liên minh Tái chế Bao bì Pro Việt Nam đã được thành lập với mục tiêu xây dựng một hệ sinh thái tái chế đồng bộ và thúc đẩy trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) theo hướng thực chất.

Sau 6 năm hoạt động, Pro Việt Nam đã đạt được những kết quả đáng kể, cụ thể là thu gom và tái chế hơn 64.000 tấn bao bì vào năm 2024. Tuy nhiên, ngành tái chế vẫn còn phải đối mặt với nhiều thách thức. Một trong những thách thức lớn là việc phân loại rác tại nguồn chưa hiệu quả và thiếu chế tài mạnh để khuyến khích phân loại rác. Ngoài ra, sản phẩm tái chế của Việt Nam còn gặp khó khăn khi xuất khẩu sang một số thị trường như EU do quy trình chứng nhận phức tạp và yêu cầu kỹ thuật khắt khe.

Để giải quyết những thách thức này, Pro Việt Nam đã đặt ra các mục tiêu và giải pháp cụ thể. Tổ chức này sẽ tập trung mở rộng mạng lưới hợp tác để nâng cao hiệu quả thu gom, tái chế, ứng dụng công nghệ trong phân loại rác và quản lý dữ liệu tái chế. Đồng thời, các doanh nghiệp thành viên sẽ thiết kế bao bì thân thiện với môi trường, dễ thu gom, dễ tái chế. Mục tiêu của Pro Việt Nam là đến năm 2030, toàn bộ bao bì do các thành viên đưa ra thị trường sẽ được thu gom, tái chế, góp phần thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn.

Một số doanh nghiệp tái chế như Công ty CP Nhựa tái chế Duy Tân đã áp dụng công nghệ mới để tái chế chai nhựa thành sản phẩm mới. Công ty đã xây dựng hệ thống thu gom và tái chế rác thải nhựa, giúp giảm thiểu rác thải nhựa ra môi trường. Tuy nhiên, để kinh tế tuần hoàn phát triển, cần sự phối hợp của chính sách, nhà sản xuất, hiệp hội, khối thu gom phi chính thức, cùng truyền thông, giáo dục cộng đồng.

Chính vì vậy, việc xây dựng và phát triển hệ thống tái chế bao bì đồng bộ và hiệu quả đang là một yêu cầu cấp thiết. Việc liên minh các doanh nghiệp, tổ chức để cùng nhau giải quyết thách thức tái chế bao bì không chỉ giúp giảm thiểu ô nhiễm môi trường mà còn giúp tận dụng nguồn tài nguyên, thúc đẩy phát triển bền vững. Các doanh nghiệp cần tích cực tham gia và hỗ trợ các hoạt động tái chế, nâng cao ý thức của cộng đồng về tầm quan trọng của việc tái chế bao bì.

Thêm vào đó, chính phủ và các cơ quan chức năng cần có các chính sách hỗ trợ và khuyến khích các hoạt động tái chế. Việc ban hành các quy định và tiêu chuẩn cụ thể về tái chế bao bì sẽ giúp tạo ra một môi trường pháp lý thuận lợi cho sự phát triển của ngành tái chế. Đồng thời, việc đầu tư vào công nghệ tái chế hiện đại sẽ giúp nâng cao hiệu quả và chất lượng của quá trình tái chế.

Cuối cùng, nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng của việc tái chế bao bì cần được nâng cao. Các chiến dịch tuyên truyền và giáo dục về lợi ích của tái chế cần được triển khai rộng rãi. Khi cộng đồng có hiểu biết và tham gia tích cực vào quá trình tái chế, mục tiêu xây dựng một nền kinh tế tuần hoàn sẽ trở nên khả thi hơn.

Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh chuyển đổi phương tiện giao thông từ xăng sang điện, Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM đề xuất xây dựng một trung tâm tái chế pin với công suất khoảng 3.000 tấn mỗi năm. Đề xuất này được ông Lê Thanh Hải, giám đốc Trung tâm tư vấn ứng dụng kinh tế, Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM, chia sẻ tại một buổi họp báo về tình hình kinh tế – xã hội của TP.HCM diễn ra vào ngày 24-7.

Ông Hải cho biết rằng hiện tại Việt Nam đã có một nhà máy sản xuất pin xe điện đặt tại Hà Tĩnh với quy mô đầu tư lên tới hàng ngàn tỉ đồng. Ngoài ra, Việt Nam cũng đã ký kết hợp tác với Li-Cycle, một doanh nghiệp hàng đầu thế giới về tái chế pin xe điện. Li-Cycle sẽ cung cấp và tái chế pin cũng như nghiên cứu đầu tư vào hệ thống tái chế tại Việt Nam.

Pin xe điện chứa nhiều kim loại quý như niken, coban, mangan, vì vậy việc thu hồi và tái chế những nguyên liệu này là vô cùng cần thiết. Công nghệ tái chế pin hiện đã phát triển tới mức có thể thu hồi lên đến 90-95% vật liệu trong pin xe điện. Một số doanh nghiệp cũng đang quan tâm và đầu tư vào các giải pháp kéo dài tuổi thọ pin, chẳng hạn như tái sử dụng pin sau khi giảm hiệu suất trong xe điện để làm hệ thống dự trữ điện cho nhà máy, năng lượng mặt trời hoặc tái chế thành tấm pin năng lượng mặt trời.

Đề án chuyển đổi 400.000 xe máy sang xe điện cũng đề xuất TP.HCM khuyến khích và đặt mục tiêu xây dựng trung tâm tái chế pin. Nếu đạt các tiêu chuẩn kỹ thuật, TP.HCM sẽ xem xét cơ chế hỗ trợ như cho vay ưu đãi hoặc dùng quỹ bảo vệ môi trường để tài trợ. Ông Hải kỳ vọng rằng trong 10 năm tới, TP.HCM sẽ hình thành được một trung tâm tái chế pin hiện đại, góp phần giảm thiểu rủi ro ô nhiễm và phát triển môi trường xanh.

Đặc biệt, nhóm đối tượng shipper là một trong những nhóm phát thải khí nhà kính cao, với quãng đường chạy trung bình mỗi ngày từ 80-120km, gấp 3-4 lần người dân bình thường. Dự kiến từ tháng 1-2026, TP.HCM sẽ bắt đầu áp dụng các chính sách ưu đãi và ngừng cấp mới phù hợp với tài xế xe máy xăng tham gia các nền tảng gọi xe công nghệ.

Ông Hải chia sẻ thêm rằng các chính sách hỗ trợ và khuyến khích sẽ giúp TP.HCM đẩy mạnh việc chuyển đổi sang xe điện và giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường. Việc hình thành trung tâm tái chế pin không chỉ giúp giảm thiểu rủi ro ô nhiễm mà còn đóng góp vào sự phát triển bền vững của thành phố.

Trong hơn một thập kỷ qua, Dexter Barsigan, một người đàn ông 47 tuổi sống tại Manila, Philippines, đã kiếm sống bằng nghề tái chế rác thải điện tử. Công việc này không chỉ giúp anh nuôi sống gia đình mà còn mang lại thu nhập cho hàng trăm người dân khác trong cộng đồng. Tuy nhiên, nghề nghiệp này cũng đang gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của anh Barsigan và nhiều người khác.

Anh Barsigan bắt đầu cảm nhận được những tác động tiêu cực của công việc này khoảng ba năm trước, khi đôi tay của anh bắt đầu đau nhức và mắt anh mờ dần. Tình trạng này ngày càng trở nên nặng hơn, đến mức có những ngày anh chỉ có thể ngồi nhìn vợ và con làm thay công việc. Là một “mambabaklas” – người chuyên rã phế liệu điện tử để lấy các kim loại như niken, nhôm, đồng, anh Barsigan hiểu rằng công việc này là nguồn sinh kế của gia đình. “Việc này giúp chúng tôi có cơm ăn, cho con đi học”, anh nói.

Anh Barsigan làm việc trên con phố Onyx, một nơi tập trung hàng trăm người cùng nghề. Phố Onyx trở thành một điểm nóng về tái chế rác thải điện tử, với nhiều người dân đến đây để tìm kiếm thu nhập. Mặc dù công việc mang lại thu nhập cho nhiều gia đình, nhưng nó cũng đồng thời gây ra những rủi ro về sức khỏe và môi trường.

Các chuyên gia y tế đã nhiều lần cảnh báo về những nguy cơ sức khỏe liên quan đến việc tái chế rác thải điện tử, bao gồm cả việc tiếp xúc với các chất độc hại như chì, thủy ngân và cadmium. Những chất này có thể gây ra nhiều bệnh lý nghiêm trọng, bao gồm cả bệnh ung thư và các rối loạn thần kinh.

Trong khi đó, nhiều người dân tại khu vực này vẫn tiếp tục làm việc trong ngành tái chế rác thải điện tử do thiếu lựa chọn khác. Họ hy vọng rằng sẽ có những giải pháp tốt hơn trong tương lai để cải thiện điều kiện làm việc và bảo vệ sức khỏe của họ.

Anh Barsigan và nhiều người khác trong cộng đồng đang phải đối mặt với một thực tế khó khăn. Họ cần công việc này để nuôi sống gia đình, nhưng đồng thời họ cũng phải đối mặt với những rủi ro về sức khỏe. Một giải pháp bền vững cần được tìm ra để giải quyết những thách thức này và đảm bảo một tương lai tốt hơn cho cộng đồng.

Chuyển đổi tuần hoàn chính là chìa khóa để phát triển bền vững, nâng cao giá trị gia tăng và đảm bảo khả năng tồn tại, giúp các doanh nghiệp chiếm ưu thế cạnh tranh trong tương lai. Đối với ngành dệt may, việc chuyển đổi theo mô hình kinh tế tuần hoàn không còn là lựa chọn, mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc.

Kinh tế tuần hoàn là một mô hình kinh tế hướng tới sử dụng hiệu quả và tiết kiệm tài nguyên, tái chế chất thải, góp phần bảo vệ môi trường và đem lại hiệu quả kinh tế. Mô hình này bao gồm 3 nội dung cốt lõi: Giảm thiểu tối đa phát thải ra môi trường thông qua sử dụng tối ưu nhất tài nguyên và năng lượng; tái sử dụng, sửa chữa, bảo dưỡng để kéo dài thời gian sử dụng sản phẩm; tái chế, tận dụng phế liệu, phế thải trở thành đầu vào cho sản xuất.

Ngành công nghiệp dệt may đang nỗ lực không ngừng để phát triển theo mô hình kinh tế tuần hoàn. Trong giai đoạn 2025-2030, ngành dệt may Việt Nam đặt mục tiêu phát triển theo chiều sâu, đổi mới sáng tạo, ứng dụng công nghệ, nâng cao năng suất và giảm phụ thuộc vào lao động phổ thông.

Để chuyển sang kinh tế tuần hoàn, các doanh nghiệp dệt may cần giảm sử dụng sợi nguyên sinh hóa thạch, tăng tỷ lệ polyester tái chế; phát triển sợi cellulose tái tạo thay polyester; thiết kế sản phẩm bằng sợi đơn chất (cotton 100%, polyester 100%) để tái chế dễ dàng; sử dụng nguyên liệu sinh học thay thế một phần polyester.

Nhiều nghiên cứu cho thấy rằng, trong khi polyester thông thường phải mất đến 500-1.000 năm mới phân hủy hoàn toàn, thì nguyên liệu polyester tái chế khi được vùi trong đất có khả năng phân hủy đến 68,8% sau 180 ngày. Đồng thời, các doanh nghiệp cần chuyển đổi sang thuốc nhuộm gốc nước, ít độc hại và dễ phân hủy, ứng dụng công nghệ nhuộm mới như nhuộm CO₂ siêu tới hạn, nhuộm foam, nhuộm plasma.

Mục tiêu tái chế hợp lý đặt ra yêu cầu điều chỉnh quy trình thiết kế và tái chế quần áo. Hiện nay, việc thiết kế và sản xuất quần áo thường không tính đến điều gì sẽ xảy ra khi quần áo không thể sử dụng được nữa. Các chuyên gia cho rằng, việc hướng tới nhiều loại vật liệu và phát triển các quy trình tái chế hiệu quả cho những vật liệu này là một bước quan trọng trong việc mở rộng quy mô tái chế, cũng như việc phát triển các vật liệu mới.

Tại Việt Nam, một số doanh nghiệp như TCM – Dệt may Thành Công đã và đang đẩy mạnh đa dạng hóa sản phẩm, đặc biệt là những sản phẩm thân thiện với môi trường, những sản phẩm tái chế và những sản phẩm có giá trị cao, có quy trình sản xuất khép kín từ sợi – dệt – nhuộm – may, phát triển bền vững (ESG), tăng cường sử dụng 3 loại vật liệu polyester, viscose, cotton tái chế.

Tái chế hợp lý trong ngành dệt may còn gắn liền với yêu cầu đổi mới công nghệ, ứng dụng công nghệ cao, công nghệ xanh để cải thiện tính kinh tế và chất lượng tái chế. Tiến sĩ Nguyễn Thị Thanh Phượng, Viện trưởng Viện Công nghiệp môi trường, cho rằng, cần có một chương trình đổi mới chung để tập trung nỗ lực và đầu tư vào công nghệ tái chế các vật liệu thông thường; cải tiến công nghệ phân loại cũng sẽ hỗ trợ nâng cao chất lượng tái chế bằng cách cung cấp nguyên liệu được xác định rõ ràng.

Với vai trò hạt nhân ngành dệt may, Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex) đặt mục tiêu đến 2030 đạt mức tăng trưởng hai con số, phát triển bền vững theo kinh tế tuần hoàn, xây dựng thương hiệu xuất khẩu riêng. Hiện tỷ lệ sản phẩm xanh của Vinatex đã đạt 25%; toàn hệ thống đã đưa vào sản xuất sản phẩm sợi từ nguyên liệu tái chế tăng cao hàng năm, đến năm 2024 đạt 17.864 tấn.

Ngành dệt may Việt Nam hiện đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế quốc gia; xuất khẩu dệt may trị giá 44 tỷ USD năm 2024, giữ vị trí thứ hai thế giới. Mục tiêu năm 2025 đạt 47-48 tỷ USD. Hướng đi tới kinh tế tuần hoàn của dệt may Việt Nam nhằm phát triển bền vững, bảo vệ môi trường, sức khỏe con người, góp phần thực hiện mục tiêu chung của quốc gia và toàn cầu về Net Zero, đồng thời còn tận dụng cơ hội để nâng cao năng lực cạnh tranh, giữ vững vị thế xuất khẩu hàng đầu thông qua việc đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe về sản phẩm xanh của nhà nhập khẩu.