Thủ đô Hà Nội đang phải đối mặt với thách thức lớn trong việc giảm thiểu ô nhiễm không khí và ùn tắc giao thông. Với số lượng phương tiện giao thông đông đảo, bao gồm hơn 8 triệu xe, trong đó có 1,1 triệu ô tô và 6,9 triệu xe máy, thành phố đang chịu áp lực rất lớn lên hạ tầng giao thông đô thị.

Chỉ thị 20 của Thủ tướng Chính phủ, ban hành ngày 12/7/2024, yêu cầu Hà Nội triển khai các biện pháp mạnh mẽ nhằm giảm ô nhiễm không khí, trong đó có kế hoạch không để xe máy chạy xăng vào Vành đai 1. Tuy nhiên, việc triển khai này cũng đặt ra nhiều thách thức và cần sự chuẩn bị kỹ lưỡng để tránh tác động tiêu cực đến đời sống nhân dân và hoạt động của doanh nghiệp.

Thực tế, Hà Nội đã có nhiều nỗ lực trong việc giảm thiểu ô nhiễm không khí và ùn tắc giao thông, bao gồm việc phát triển hệ thống vận tải hành khách công cộng và khuyến khích sử dụng xe điện. Tuy nhiên, việc cấm xe máy ở Vành đai 1 cũng gây nhiều tác động đến đời sống và chi phí tuân thủ của người dân. Ước tính, việc thay thế 600.000 xe máy trong khu vực Vành đai 1 với mức giá trung bình khoảng 25 triệu đồng/xe, tổng chi phí chuyển đổi ước tính lên đến 15.000 tỷ đồng.

Bên cạnh đó, việc chuyển đổi sang xe điện cũng là cơ hội khổng lồ cho các hãng xe của nước ta. Tuy nhiên, nếu các doanh nghiệp nội địa không chuẩn bị kịp, xe máy điện từ nước ngoài, giá rẻ, chất lượng kém rất có thể sẽ ồ ạt tràn về, chiếm hết các con phố ở Hà Nội. Do đó, cần có các chính sách hỗ trợ như cung cấp tài chính ưu đãi cho người mua, ban hành tiêu chuẩn, quy trình kiểm định để đảm bảo an toàn, và khuyến khích sử dụng pin Li-ion thay cho pin axit chì.

Hà Nội cần ưu tiên tối đa nguồn lực cho giao thông công cộng: tăng số lượng xe buýt sạch, mở rộng hệ thống metro, xây dựng các trạm trung chuyển liên thông, và số hóa hệ thống vé. Quy hoạch của Hà Nội đặt mục tiêu đến năm 2035 sẽ hoàn thành 410 km đường sắt đô thị, và đến năm 2045 là 616 km. Đây là hướng đi đúng đắn, nhưng đòi hỏi tăng tốc đầu tư, thay vì dàn trải và thiếu quyết liệt như hiện nay.

Việc chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện là xu thế tất yếu, phù hợp với mục tiêu giảm phát thải và nâng cao chất lượng sống đô thị. Tuy nhiên, chính sách xanh không thể là chính sách hành chính áp đặt. Chuyển đổi phải có lộ trình rõ ràng, đánh giá tác động kỹ lưỡng, và quan trọng nhất là không đẩy người dân – nhất là nhóm yếu thế – vào thế bị động.

Tình trạng ùn tắc giao thông tại các cửa ngõ phía Đông và Tây thành phố Hồ Chí Minh đang trở nên ngày càng nghiêm trọng. Các trục đường huyết mạch như quốc lộ 13, cầu Bình Triệu, đại lộ Phạm Văn Đồng và nút giao An Phú thường xuyên xảy ra tình trạng kẹt xe kéo dài, ảnh hưởng lớn đến đời sống và kinh tế của người dân.

Ghi nhận của phóng viên tại các khung giờ cao điểm sáng và chiều, nhiều tuyến đường ở cửa ngõ phía Đông như xa lộ Hà Nội, quốc lộ 13, đại lộ Mai Chí Thọ, cầu Sài Gòn, cầu Rạch Chiếc và nút giao An Phú luôn rơi vào cảnh kẹt xe nghiêm trọng. Hàng ngàn phương tiện chen chúc, di chuyển khó khăn, nhiều đoạn gần như tê liệt.

Trên quốc lộ 13 và cầu Bình Triệu, áp lực giao thông gia tăng đáng kể từ khi cầu Bình Triệu 1 được sửa chữa vào cuối tháng 8. Toàn bộ ô tô bị dồn qua cầu Bình Triệu 2 và đường Phạm Văn Đồng, gây tắc nghẽn lên đến 2-3 km. Người dân địa phương phản ánh, di chuyển chỉ vài cây số vào giờ cao điểm phải mất thời gian gấp đôi, gấp ba so với trước. Dòng xe đặc kín cả sáng lẫn chiều, gây khó khăn cho việc đi lại.

Nút giao An Phú cũng thường xuyên tắc nghẽn giao thông, đặc biệt là vào giờ cao điểm. Hướng từ trung tâm lên đường cao tốc thành phố Hồ Chí Minh – Long Thành – Dầu Giây thường xuyên bị đóng để giảm tải, trong khi hướng ngược về trung tâm lại vướng công trình cầu N2, thu hẹp diện tích chờ đèn. Tình trạng ô tô lấn làn xe máy khiến ùn tắc càng thêm nghiêm trọng. Người dân và tài xế kiến nghị, thành phố và các cơ quan chức năng cần sớm có giải pháp để giảm tải giao thông tại khu vực này.

Không chỉ phía Đông, cửa ngõ phía Tây thành phố Hồ Chí Minh, nhất là quốc lộ 1A, cầu Bình Điền, Nguyễn Văn Linh, cũng trở thành điểm nóng ùn tắc. Đây là tuyến huyết mạch nối thành phố với miền Tây, nhưng tình trạng kẹt xe gần như diễn ra hàng ngày. Người đi xe máy, xe cá nhân cũng lâm vào cảnh khó khăn di chuyển như vậy. Vào giờ cao điểm, dòng xe nối dài, người dân phải len lỏi giữa xe tải và container, vừa nguy hiểm vừa căng thẳng.

Trước thực trạng trên, người dân mong muốn thành phố và các cơ quan chức năng sớm nâng cấp, mở rộng cầu Bình Điền và quốc lộ 1A đoạn qua cửa ngõ phía Tây. Bên cạnh đó, tính toán lại khung giờ hoạt động của xe tải ra vào chợ Bình Điền, cũng như đẩy nhanh tiến độ hoàn thành các tuyến đường song hành, vành đai để chia sẻ áp lực lưu thông.

Để giảm áp lực giao thông trong giai đoạn sửa cầu Bình Triệu, Phòng Cảnh sát giao thông Công an thành phố Hồ Chí Minh đã bố trí lực lượng điều tiết từ dạ cầu Bình Lợi, hướng xe từ đường Phạm Văn Đồng sang Nguyễn Xí thay vì qua cầu.

Giải pháp căn cơ để giải quyết tình trạng ùn tắc là đẩy nhanh tiến độ các dự án hạ tầng then chốt. Thành phố Hồ Chí Minh đã phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu chuẩn bị đầu tư dự án mở rộng quốc lộ 13, đoạn từ cầu Bình Triệu đến cầu Vĩnh Bình, dài gần 6 km. Tuyến sẽ được mở rộng lên 60 m với 10 làn xe, có thêm đoạn đường trên cao dài 3,2 km và hai hầm chui tại Bình Lợi, Bình Phước. Tổng đầu tư dự án hơn 20.900 tỷ đồng, dự kiến khởi công quý 3-2026 và hoàn thành vào năm 2028.

Thành phố cũng đang chuẩn bị mở rộng quốc lộ 1, đoạn từ Kinh Dương Vương đến ranh Long An, lên 60 m với 10-12 làn xe, vốn đầu tư hơn 16.285 tỷ đồng. Dự án sẽ bổ sung cầu vượt và hầm chui tại nhiều nút giao trọng điểm. Công trình dự kiến hoàn thành năm 2028, kỳ vọng giảm tải cửa ngõ phía Tây và tăng cường kết nối vùng.

Các chuyên gia giao thông cho rằng, phát triển đồng bộ nhiều loại hình giao thông là giải pháp quan trọng để giải quyết tình trạng ùn tắc giao thông tại thành phố Hồ Chí Minh. Bên cạnh việc mở rộng các quốc lộ, cần đẩy mạnh phát triển hệ thống giao thông công cộng hiện đại, như metro và BRT.

PGS.TS Shaojun Zhang, Đại học Thanh Hoa (Trung Quốc), đã chia sẻ về các giải pháp mà Bắc Kinh đã triển khai khi cấm xe máy xăng và có thể hữu ích với Hà Nội. Bắc Kinh là thành phố đầu tiên ở Trung Quốc áp dụng cấm xe máy xăng, bắt đầu từ năm 1986 trong vành đai 3, với lý do chính là tiếng ồn quá mức, lượng phát thải ô nhiễm cao và nguy cơ cao gây ra tai nạn giao thông. Đến năm 2000, khu vực cấm được mở rộng đến vành đai 4. Ngoài ra, còn có nhiều tuyến đường bị cấm xe máy xăng lưu thông. Từ năm 2014, xe máy xăng đăng ký ở các địa phương khác không được phép di chuyển trong khu vực vành đai 6 của Bắc Kinh, rộng hơn 2.000 km2.

Bên cạnh đó, Cục Sinh thái và Môi trường Bắc Kinh đã áp dụng các yêu cầu nghiêm ngặt hơn trong việc đăng ký và kiểm định hàng năm xe máy xăng. Ông Zhang cho rằng việc hạn chế xe máy xăng thường bắt đầu ở một số khu vực trung tâm, sau đó mở rộng ra khu đô thị lớn và phải cung cấp phương tiện thay thế hợp lý. Các phương tiện thay thế gồm: Sử dụng xe máy điện với ưu thế nổi bật là chi phí thấp hơn và sạch hơn; ôtô cá nhân; phát triển giao thông công cộng, đặc biệt là tàu điện ngầm ở thành phố lớn. Nếu có thể cung cấp đủ các lựa chọn thay thế hợp lý, người dân sẽ có xu hướng ủng hộ các chính sách hạn chế xe máy.

Sau gần 30 năm cấm xe máy xăng, chất lượng không khí của Bắc Kinh đã cải thiện đáng kể. Trong thập kỷ qua, Bắc Kinh đã tăng cường kiểm soát ô nhiễm không khí, tập trung vào PM2.5 như là chất ô nhiễm chính, đặc biệt là bằng cách siết chặt kiểm soát khí thải từ phương tiện giao thông. Hiện nay, nồng độ PM2.5 trung bình năm tại Bắc Kinh đã giảm xuống còn khoảng 30 microgam/m3.

Ông Zhang cũng chia sẻ về các biện pháp mà Hà Nội có thể áp dụng để triển khai hiệu quả việc cấm xe máy trong vành đai 1, khu vực trung tâm Thủ đô. Ông cho rằng việc kiểm soát ô nhiễm xe máy xăng hiệu quả cần chiến lược đa phương diện. Trước tiên, cần có các chiến dịch nâng cao nhận thức cộng đồng về tác động của xe máy xăng đến chất lượng không khí, đặc biệt là lượng phát thải và tiếng ồn cao. Thứ hai, cần có các biện pháp từng bước như: Hạn chế dần việc bán các mẫu xe phát thải cao và thiết lập khu vực cấm xe máy xăng, qua đó cân bằng giữa hiệu quả chính sách và khả năng chấp nhận của người dân.

Điều quan trọng nhất ông cho rằng các biện pháp này phải đi kèm với việc mở rộng hệ thống giao thông công cộng tin cậy và thúc đẩy phương tiện thay thế sạch hơn như xe máy điện, đảm bảo nhu cầu đi lại của người dân vẫn được đáp ứng đồng thời giảm phát thải. Để thúc đẩy việc chuyển đổi, Bắc Kinh chủ yếu dựa vào trợ cấp trong nước khi mua xe điện, hiện dừng từ sau năm 2023; hạn ngạch biển số và trợ cấp cho hạ tầng sạc để thúc đẩy sử dụng xe điện.

Ông Zhang cũng gợi ý về việc phát triển hạ tầng trạm sạc của Bắc Kinh. Việc xây dựng hạ tầng trạm sạc đòi hỏi sự phối hợp chính sách giữa nhiều cơ quan. Trước hết, Trung Quốc hiện quy định bắt buộc lắp đặt cọc sạc tại các khu chung cư xây mới và một số khu dân cư tương đối mới. Với các khu dân cư cũ gặp khó khăn trong việc tiếp cận sạc điện, nhiều công ty đã triển khai các trạm sạc công cộng, bao gồm cả trạm sạc nhanh công suất lớn tại các trung tâm thương mại, đầu mối giao thông và trụ sở doanh nghiệp.

Cuối cùng, ông Zhang cũng đưa ra khuyến nghị về việc giảm phát thải và giải quyết vấn đề ô nhiễm không khí ở Hà Nội. Ông cho rằng hai phần ba bụi mịn PM2.5 ở Hà Nội đến từ các nguồn bên ngoài, vì vậy cần có cơ chế phối hợp phòng chống ô nhiễm khu vực. Cách tiếp cận này đã chứng minh hiệu quả trong chiến dịch kiểm soát không khí sạch cho Thế vận hội Bắc Kinh 2008.

Chuyển đổi sang xe điện: Cần một chiến lược toàn diện và quyết liệt

Vấn đề hạn chế xe máy và xe ô tô cá nhân đã nhiều lần được đặt ra nhưng chưa đem lại kết quả như mong đợi. Lần này, với sự chỉ đạo quyết liệt của Thủ tướng, hy vọng rằng sẽ có một bước ngoặt trong việc giảm thiểu ô nhiễm môi trường và phát triển phương tiện giao thông điện.

Hà Nội và TP.HCM đã có kế hoạch chuyển đổi xe cá nhân chạy bằng xăng sang xe điện, nhưng việc thực hiện không đơn giản do liên quan đến quyền lợi và cuộc sống của nhiều người. Để tránh những khó khăn như trước đây và giảm thiểu xáo trộn, cần có một chiến lược toàn diện với nhiều giải pháp.

Một trong những giải pháp được đề xuất là hạn chế xe máy dựa trên ‘tuổi xe’ và thực hiện theo kiểu cuốn chiếu. Khuyến khích người dân tự nguyện đổi sang xe điện bằng cách hỗ trợ, thu mua lại hoặc đổi cũ lấy mới. Vận động và tiến tới cấm xe cũ nát, xả khói mù mịt lưu thông, sau cùng mới là cưỡng chế thu hồi.

Để khuyến khích sản xuất và kinh doanh xe điện, cần có ưu đãi thuế, phí… nhằm giảm giá thành và giá bán. Đối với người tiêu dùng, có thể đặc cách chỉ bỏ tiền mua mà không phải chịu bất kỳ khoản tiền nào khác như thuế phí.

Vấn đề được quan tâm nhất là chuyện sạc pin. Cần thêm nhiều trạm sạc lắp đặt ở nơi thuận lợi. Cùng với đó là các quy định bắt buộc thực hiện về an toàn điện với các bãi xe chung cư, nhà trọ…

Nhiều nước đã thực hiện các giải pháp ưu tiên phát triển xe điện. Chẳng hạn như Indonesia cho phép ô tô điện chạy tất cả các ngày, trong khi các loại phương tiện khác chỉ hoạt động ngày chẵn/lẻ.

Tại TP.HCM, việc bổ sung hàng trăm xe buýt điện từ đầu tháng 8 tới là một thông tin tích cực. Thực tế cho thấy nhiều tuyến buýt điện hiện còn rất vắng khách, nhưng ở các tuyến cũ đã thay xe mới chạy bằng điện, khách vẫn đông.

Việc tăng buýt điện là một giải pháp chủ động và tích cực từ việc phát triển phương tiện công cộng năng lượng xanh. Để giảm thiểu ô nhiễm môi trường sống hiện nay, chúng ta cần quyết liệt trong việc giảm xe xăng và tăng xe điện.

Tín hiệu mới từ buýt điện cho thấy quyết tâm lớn của TP.HCM trong việc giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Hy vọng rằng, với sự quyết liệt của cơ quan chức năng và sự hỗ trợ của truyền thông, chúng ta sẽ đạt được mục đích giảm xe xăng tăng xe điện và đảm bảo an sinh xã hội.

Trong thời đại hiện nay, xu hướng chuyển đổi sang các phương tiện di chuyển hiện đại như xe công nghệ, metro hay tàu điện đang ngày càng phổ biến trong giới trẻ. Thay vì sử dụng phương tiện cá nhân như xe máy hay ô tô, nhiều người trẻ đang lựa chọn các giải pháp giao thông công cộng hoặc dịch vụ đặt xe để đi làm và đi chơi.

Phương Nhi, một cô gái 27 tuổi sống tại TP.HCM, là một trong số đó. Cô đã chuyển sang sử dụng dịch vụ đặt xe công nghệ để đi làm và đi chơi trong khoảng 2 năm gần đây. Với chi phí chỉ khoảng 50.000 đồng mỗi ngày, Phương Nhi có thể di chuyển một cách thoải mái và tiện lợi mà không cần phải lo lắng về việc lái xe hoặc tìm chỗ đậu xe. Tuy nhiên, bên cạnh sự tiện lợi, Phương Nhi cũng gặp phải một số bất tiện như việc phải chờ đợi quá lâu để có xe hoặc khó khăn khi tìm xe trong những ngày mưa lớn.

Không chỉ Phương Nhi, nhiều người trẻ khác cũng chia sẻ về trải nghiệm của mình khi sử dụng các phương tiện di chuyển hiện đại. Nguyễn Nam, 27 tuổi, cũng sử dụng dịch vụ đặt xe công nghệ để đi làm và cho rằng việc này giúp anh tiết kiệm thời gian và công sức, đồng thời cũng giúp anh tránh được những khó khăn khi đi lại trong thành phố. Tuy nhiên, Nam cũng gặp phải một số khó khăn như chất lượng tài xế không đồng đều hoặc việc đi đường vòng.

Ngoài ra, một số người trẻ khác lại lựa chọn sử dụng phương tiện công cộng như tàu điện. Tuyết Nga, 23 tuổi, sống tại Hà Nội, đã chọn tàu điện trên cao Cát Linh – Hà Đông để đi làm mỗi ngày. Với chi phí chỉ khoảng 30.000 đồng mỗi ngày, Nga có thể di chuyển một cách nhanh chóng và tiện lợi. Cô cũng đánh giá cao hệ thống nhà ga, tàu điện cao tốc tại thủ đô, cho trải nghiệm tốt hơn nhiều so với xe buýt cũ.

Một trường hợp khác là Ngọc Yến, 22 tuổi, sống tại TP.HCM. Từ cuối năm 2024, cô đã chọn tàu metro làm phương tiện chính để đi làm mỗi ngày. Với chi phí chỉ khoảng 1 triệu đồng mỗi tháng, Yến có thể di chuyển quãng đường 15 km từ nhà đến văn phòng một cách dễ dàng. Cô cũng cho biết rằng metro giúp cô tránh được kẹt xe, giảm căng thẳng và mang lại sự thoải mái.

Tổng quan, việc chuyển đổi sang các phương tiện di chuyển hiện đại đang trở thành xu hướng trong giới trẻ. Họ cho rằng những lựa chọn này giúp họ tránh kẹt xe, tiết kiệm công sức và tận dụng thời gian di chuyển một cách hiệu quả hơn. Tuy nhiên, mỗi phương tiện đều có những ưu và nhược điểm riêng, và việc lựa chọn phương tiện phù hợp phụ thuộc vào nhu cầu và sở thích cá nhân của mỗi người. Tìm hiểu thêm về các phương tiện công cộng tại Việt Nam và khám phá các giải pháp giao thông thông minh.