Trí tuệ nhân tạo (AI) đang ngày càng phát triển và được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực, bao gồm cả an ninh mạng. Một trong những vấn đề được quan tâm hàng đầu là liệu AI có thể thay thế phần lớn các thao tác an ninh mạng và liệu chúng ta có còn cần nhiều kỹ sư an ninh như trước đây. Mới đây, Tổ chức Quốc tế về Chứng chỉ An ninh Mạng (ISC2) đã thực hiện một khảo sát để đánh giá xu hướng ứng dụng công cụ bảo mật AI và ảnh hưởng của nó đến nhân lực, hiệu quả nhóm và cách vận hành của tổ chức.

Khảo sát của ISC2 cho thấy 30% chuyên gia an ninh mạng đã bắt đầu sử dụng các công cụ bảo mật tích hợp AI như AI tạo sinh (Generative AI) hay AI tác nhân (Agentic AI). Đáng chú ý, 70% trong số đó ghi nhận hiệu quả tích cực rõ rệt, đặc biệt trong việc giảm khối lượng các tác vụ lặp lại. Nhờ đó, đội ngũ kỹ sư có thể tập trung vào những phần việc mang tính phân tích, sáng tạo và có giá trị hơn.

Các tác vụ đang được AI hỗ trợ mạnh mẽ gồm giám sát mạng và phát hiện xâm nhập, phản ứng và bảo vệ điểm cuối, quản lý lỗ hổng hệ thống, mô hình hóa các mối đe dọa và kiểm tra bảo mật định kỳ. Tổ chức càng lớn, càng sớm tích hợp AI. Những doanh nghiệp trên 10.000 nhân sự hiện đang dẫn đầu, nhưng cả nhóm tổ chức quy mô trung và nhỏ cũng đã bắt đầu nhập cuộc, dù thận trọng hơn.

Về vấn đề tuyển dụng, hơn 50% chuyên gia tin rằng nhu cầu tuyển nhân sự cấp đầu vào có thể giảm, vì các tác vụ cơ bản đã có thể được AI xử lý. Tuy nhiên, vẫn có 31% chuyên gia giữ góc nhìn tích cực: AI không khiến công việc biến mất, mà chỉ làm thay đổi bản chất công việc. Một số vai trò mới, yêu cầu kỹ năng mới sẽ xuất hiện.

Về tổng thể, gần một nửa tổ chức vẫn giữ nguyên kế hoạch tuyển dụng dù đang ứng dụng AI. Và đặc biệt, 44% đang xem lại cấu trúc vai trò và kỹ năng trong đội ngũ để phù hợp với môi trường làm việc mới có AI đồng hành.

Nghiên cứu của ISC2 phản ánh một xu thế rõ ràng: AI đang trở thành công cụ không thể thiếu trong lĩnh vực an ninh mạng, nhưng chưa phải là đòn đánh trực diện vào lực lượng lao động con người. Ngược lại, nó đang mở ra cơ hội tái cấu trúc, nâng cao hiệu suất và hướng đội ngũ đến những công việc có chiều sâu hơn.

Với các tổ chức tại Việt Nam, đây có thể là thời điểm vàng để bắt đầu tìm hiểu, thử nghiệm, xây dựng chiến lược AI phù hợp. Thay vì lo lắng “AI có thay tôi không?”, câu hỏi nên là: “Tôi có đang chuẩn bị đủ kỹ năng để làm việc cùng AI hay chưa?”

Khi tích hợp AI vào hệ thống an ninh mạng, các tổ chức cần cân nhắc nhiều yếu tố để đảm bảo hiệu quả và an toàn. AI có thể giúp giảm thiểu các cuộc tấn công mạng, nhưng cũng có thể tạo ra những lỗ hổng bảo mật mới nếu không được triển khai đúng cách.

Các chuyên gia an ninh mạng cần phải có kỹ năng và kiến thức sâu về AI và cách tích hợp nó vào hệ thống bảo mật. Họ cũng cần phải có khả năng phân tích và đánh giá hiệu quả của AI trong việc ngăn chặn các cuộc tấn công mạng.

Bên cạnh đó, việc bảo vệ dữ liệu cũng là một yếu tố quan trọng khi tích hợp AI vào hệ thống an ninh mạng. Các tổ chức cần phải đảm bảo rằng dữ liệu của họ được bảo vệ khỏi các cuộc tấn công mạng và không bị lộ.

Tóm lại, AI đang trở thành một công cụ quan trọng trong lĩnh vực an ninh mạng, nhưng các tổ chức cần phải cẩn thận và có kế hoạch khi tích hợp nó vào hệ thống của mình.

Hiệp hội An ninh Mạng Trung Quốc đã công bố thông tin về hai vụ tấn công mạng và gián điệp nghiêm trọng nhằm vào các cơ quan của nước này, do các cơ quan tình báo Mỹ thực hiện. Các vụ việc này liên quan đến việc khai thác lỗ hổng zero-day trong hệ thống email Microsoft Exchange và các sai sót trong hệ thống tài liệu điện tử của các doanh nghiệp công nghiệp quân sự lớn của Trung Quốc.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc, Quách Gia Côn, đã lên án hành động này và cho rằng đây là bằng chứng mới nhất về các cuộc tấn công mạng độc hại của chính phủ Mỹ nhắm vào Trung Quốc. Ông cũng cho rằng Mỹ đang thể hiện sự đạo đức giả về vấn đề an ninh mạng khi đồng thời tự xưng là “người bảo vệ” an ninh mạng trong khi thực hiện các hành động tấn công mạng đối với các quốc gia khác.

Theo báo cáo, trong những năm gần đây, các cơ quan tình báo Mỹ đã tập trung vào việc nhắm mục tiêu vào các trường đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp công nghệ cao liên quan đến quân sự của Trung Quốc. Một trong những vụ việc nghiêm trọng nhất diễn ra từ tháng 7 năm 2022 đến tháng 7 năm 2023, khi các cơ quan tình báo Mỹ đã khai thác các lỗ hổng zero-day trong hệ thống email Microsoft Exchange để tấn công và kiểm soát các máy chủ email của một doanh nghiệp công nghiệp quân sự lớn của Trung Quốc trong gần một năm.

Cuộc điều tra cho thấy những kẻ tấn công đã kiểm soát máy chủ điều khiển tên miền của doanh nghiệp, sử dụng nó làm ‘bàn đạp’ để truy cập vào hơn 50 thiết bị chủ chốt trong mạng nội bộ. Đồng thời, chúng đã tạo ra nhiều kênh bí mật để rút ruột dữ liệu. Những kẻ tấn công đã sử dụng các địa chỉ IP ủy quyền (proxy IP) từ nhiều quốc gia để thực hiện hơn 40 cuộc tấn công mạng.

Trong một vụ việc khác, từ tháng 7 đến tháng 11 năm 2024, các cơ quan tình báo Mỹ đã thực hiện các cuộc tấn công mạng vào một doanh nghiệp công nghiệp quân sự liên quan đến truyền thông và internet vệ tinh. Những kẻ tấn công đã sử dụng các proxy IP đặt tại Romania và Hà Lan để khai thác các lỗ hổng truy cập trái phép và lỗ hổng SQL injection để tấn công hệ thống tệp điện tử của doanh nghiệp.

Báo cáo kết luận rằng trong cả hai trường hợp, những kẻ tấn công đã sử dụng các kỹ thuật che giấu chiến thuật và khả năng tấn công mạng ở mức độ cao. Chuyên gia an ninh mạng nhận định rằng Trung Quốc là nạn nhân lớn nhất của các cuộc tấn công mạng và những tiết lộ của phía Trung Quốc chỉ là phần nổi của tảng băng trôi.

Trong năm 2024, đã có hơn 600 sự cố tấn công mạng của các nhóm APT cấp nhà nước ở nước ngoài nhắm vào các cơ quan quan trọng của Trung Quốc, với ngành công nghiệp quốc phòng và quân sự là mục tiêu chính. Các chuyên gia an ninh mạng kêu gọi tăng cường biện pháp bảo vệ và hợp tác quốc tế để ngăn chặn và đối phó với các cuộc tấn công mạng ngày càng tinh vi.

Để biết thêm thông tin về các vụ tấn công mạng này, vui lòng tham khảo https://www.china.org.cn/china/2024-06/18/c_114442246.htm và https://www.globaltimes.cn/page/202406/20/28040631.shtml .

Trong thời gian qua, lực lượng công an các cấp đã tích cực triển khai các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả đấu tranh chống tội phạm, đặc biệt là tội phạm sử dụng công nghệ cao. Theo đó, công an đã chủ động tuyên truyền, cảnh báo người dân về các phương thức, thủ đoạn của các loại tội phạm, giúp nâng cao ý thức cảnh giác và khả năng phòng ngừa.

Theo báo cáo, trong 6 tháng qua, đơn vị Phòng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao đã triển khai đồng bộ và quyết liệt các biện pháp nghiệp vụ nhằm đấu tranh, trấn áp hiệu quả tội phạm sử dụng công nghệ cao. Một trong những kết quả nổi bật là lực lượng chức năng đã phát hiện và xử lý 11 trường hợp đăng tải thông tin xấu độc, kịp thời ngăn chặn âm mưu lợi dụng không gian mạng để xâm phạm an ninh quốc gia và gây mất trật tự an toàn xã hội.

Bên cạnh đó, công tác sắp xếp tổ chức bộ máy theo đề án mới cũng được triển khai nhanh chóng, bảo đảm hoạt động ổn định và hiệu quả. Với những kết quả đạt được, trong 6 tháng đầu năm 2025, đơn vị đã có 4 lượt tập thể và 8 lượt cá nhân được các cấp khen thưởng, tạo động lực thi đua trong toàn lực lượng.

Nhìn lại quá trình hoạt động, có thể thấy rằng, bên cạnh những kết quả tích cực, vẫn còn nhiều thách thức mà lực lượng công an phải đối mặt. Tội phạm sử dụng công nghệ cao vẫn đang diễn biến phức tạp và có xu hướng gia tăng. Do đó, từ nay đến cuối năm 2025, Phòng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao sẽ tiếp tục tăng cường nắm tình hình, xác lập chuyên án và đấu tranh hiệu quả với các đường dây, ổ nhóm tội phạm sử dụng công nghệ cao.

Đơn vị cũng sẽ đẩy mạnh tuyên truyền về thủ đoạn của các loại tội phạm như lừa đảo chiếm đoạt tài sản, cho vay lãi nặng, đánh bạc qua mạng, nhằm nâng cao ý thức cảnh giác và phòng ngừa trong cộng đồng. Qua đó, lực lượng công an hy vọng sẽ tạo ra một không gian mạng an toàn và lành mạnh, đồng thời giúp người dân không trở thành nạn nhân của các loại tội phạm.

Trước những nỗ lực của lực lượng công an trong đấu tranh chống tội phạm, người dân cũng cần nâng cao cảnh giác và ý thức bảo vệ mình. Một trong những cách hiệu quả nhất là thường xuyên cập nhật kiến thức và thông tin về các thủ đoạn của tội phạm, cũng như tuân thủ các nguyên tắc an toàn khi sử dụng internet và các dịch vụ trực tuyến. Liên hệ: https://www.google.com/ , thông tin đã cung cấp giúp nâng cao kiến thức hơn nữa.

Ngày 17/7, chị N., 38 tuổi, ở Hà Nội, đã nhận được một cuộc điện thoại từ một người tự xưng là nhân viên giao hàng. Người này thông báo rằng chị có một đơn hàng và yêu cầu chị chuyển khoản 10.000 đồng. Sau đó, đối tượng đã hướng dẫn chị hủy đăng ký hội viên giao hàng và chuyển khoản nhầm. Khi chị thao tác theo hướng dẫn, tài khoản của chị đã bị trừ 1,5 tỷ đồng.

Thủ đoạn trên là một hồi chuông cảnh báo về một loại tội phạm mạng đang tiến hóa rất nhanh, hoạt động có tổ chức, và len lỏi vào từng giao dịch thương mại điện tử. Thượng tá Đào Trung Hiếu, Tiến sĩ Tội phạm học, cho rằng điểm nguy hiểm nhất của chiêu lừa ‘shipper giả’ nằm ở chỗ các đối tượng không hành động theo những kịch bản cũ kỹ, sơ sài như trước đây, mà liên tục biến đổi cách tiếp cận, đánh thẳng vào tâm lý tin tưởng của người dùng.

Các đối tượng xấu luôn tìm cách bắt kịp hành vi mua sắm trực tuyến của người dân để giăng bẫy, từ giả danh nhân viên giao hàng đến giả mạo tổng đài chăm sóc khách hàng, gửi đường link tra cứu đơn hàng hay thậm chí giả dạng sàn thương mại điện tử. Điều khiến người bị hại dễ mắc lừa chính là việc dữ liệu đơn hàng, từ tên, địa chỉ, số điện thoại, đến giá trị món hàng, hoàn toàn trùng khớp với đơn thật mà họ đang chờ nhận.

Thượng tá Đào Trung Hiếu nhận định, nhiều người chủ quan nghĩ rằng vài chục nghìn đồng không đáng kể, nhưng thực chất, đó là cái bẫy mở cửa cho tội phạm công nghệ cao. Đường link hoặc mã QR mà đối tượng gửi tới thường chứa mã độc, cài vào điện thoại để chiếm quyền điều khiển ứng dụng ngân hàng. Hoặc nguy hiểm hơn, các trang web giả mạo yêu cầu nhập OTP, thực chất là hành vi ủy quyền vô tình cho kẻ gian rút toàn bộ tiền trong tài khoản.

Vấn nạn rò rỉ dữ liệu cá nhân là một vấn đề nghiêm trọng. Thông tin cá nhân của người dùng không còn an toàn như nhiều người tưởng. Dữ liệu bị rò rỉ từ 3 nguồn chính: Nội bộ các sàn thương mại điện tử hoặc đơn vị vận chuyển; các website và ứng dụng kém bảo mật nơi người dùng vô tình để lại thông tin; thị trường mua bán ‘data rác’ diễn ra công khai trên mạng xã hội.

Với vài trăm nghìn đồng, các nhóm lừa đảo có thể sở hữu hàng nghìn bộ dữ liệu chi tiết, từ đó dựng lên câu chuyện lừa đảo khớp tới 90-100% sự thật, khiến người nhận tin tưởng gần như tuyệt đối. Khi niềm tin bị khai thác làm công cụ gây án, mọi cảnh báo chung chung trở nên vô nghĩa nếu không có kỹ năng phòng vệ cụ thể.

Trước thực trạng này, Thượng tá Hiếu khuyến cáo người dùng cần cảnh giác và tự bảo vệ mình. Người dùng cần nhớ nguyên tắc cơ bản: Không chuyển tiền trước cho shipper lạ, không bấm vào đường link hoặc quét QR từ tin nhắn không rõ nguồn gốc, không cung cấp mã OTP hay mật khẩu ngân hàng cho bất kỳ ai. Hãy kiểm tra đơn hàng trực tiếp trên ứng dụng chính thức, ưu tiên thanh toán khi nhận hàng và bật bảo mật đa lớp cho tài khoản ngân hàng.

Tuy nhiên, Tiến sĩ Tội phạm học cũng chia sẻ về một vấn đề đáng lo hơn, là nhóm bị tội phạm nhắm đến nhiều nhất chính là học sinh, sinh viên và người trẻ tuổi, vốn thành thạo công nghệ nhưng thiếu kỹ năng kiểm chứng thông tin. Việc giáo dục kỹ năng tự vệ số cần được triển khai khẩn cấp, bài bản, như một môn học bắt buộc trong trường học và cộng đồng, để thế hệ trẻ có thể tự bảo vệ mình trước những kịch bản lừa đảo tinh vi ngày càng xuất hiện dày đặc.

Các vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) ở Việt Nam hiện đang phải đối mặt với nhiều thách thức mới và phức tạp trong bối cảnh an ninh phi truyền thống đang ngày càng gia tăng. Biến đổi khí hậu, dịch bệnh, di cư tự do, buôn bán người, tội phạm và khủng bố là một số trong những vấn đề đáng quan tâm. Đây không chỉ là những thách thức về an ninh mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển bền vững của khu vực này.

Thách thức về biến đổi khí hậu đang tác động nghiêm trọng đến các vùng DTTS, nơi mà nền kinh tế và đời sống của người dân phụ thuộc nhiều vào điều kiện tự nhiên. Sự thay đổi về thời tiết và các hiện tượng cực đoan như lũ lụt, hạn hán… đã ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp và nguồn sinh kế của người dân. Đồng thời, biến đổi khí hậu cũng làm tăng nguy cơ mất an toàn về nước và thực phẩm.

Dịch bệnh cũng là một mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe và đời sống của người dân ở các vùng DTTS. Sự lây lan nhanh chóng của các bệnh dịch như COVID-19 đã cho thấy sự dễ bị tổn thương của các khu vực này khi hệ thống y tế còn hạn chế và việc tiếp cận các dịch vụ y tế còn khó khăn.

Di cư tự do là một vấn đề khác đang gây ra nhiều thách thức. Nhiều người dân từ các vùng DTTS di cư đến các khu vực thành thị để tìm kiếm việc làm và cơ hội kinh tế, dẫn đến áp lực lên các dịch vụ công cộng và hạ tầng tại các khu vực tiếp nhận.

Buôn bán người và tội phạm cũng là những vấn đề nhức nhối ở các vùng DTTS. Sự phức tạp của các hoạt động này đã làm cho việc bảo vệ quyền lợi của người dân trở nên khó khăn hơn.

Để giải quyết những thách thức này một cách hiệu quả, cần có những chính sách đồng bộ và toàn diện, phù hợp với đặc thù của từng vùng DTTS. Chính sách cần tập trung vào việc nâng cao đời sống kinh tế – xã hội của người dân, cải thiện hệ thống giáo dục và y tế, cũng như tăng cường khả năng phòng ngừa và ứng phó với các rủi ro.

Quan trọng hơn, việc phát triển bền vững ở các vùng DTTS cần gắn liền với việc bảo vệ môi trường và đảm bảo an sinh xã hội. Chính phủ và các tổ chức cần hỗ trợ các hoạt động phát triển cộng đồng, cũng như tăng cường công tác bảo vệ an ninh và trật tự tại các khu vực này.

Trong bối cảnh hiện nay, sự tham gia và hỗ trợ của quốc tế cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giúp Việt Nam giải quyết các thách thức về an ninh phi truyền thống ở các vùng DTTS. Việc hợp tác quốc tế không chỉ giúp cung cấp nguồn lực và chia sẻ kinh nghiệm mà còn góp phần tăng cường năng lực và hiệu quả của các hoạt động hỗ trợ.

Trước những thách thức và cơ hội đan xen, Việt Nam cần tiếp tục khẳng định cam kết của mình trong việc bảo đảm an sinh, ổn định và phát triển ở các vùng DTTS. Thông qua các chính sách và hoạt động hỗ trợ thiết thực, chúng ta hy vọng sẽ xây dựng một tương lai tốt đẹp hơn cho đồng bào dân tộc thiểu số, góp phần vào sự phát triển bền vững của cả nước.

Alisa Phạm, một du học sinh Việt Nam 15 tuổi, đang chuẩn bị tham dự lễ tốt nghiệp với tư cách là sinh viên người Việt trẻ tuổi nhất nhận bằng cử nhân trong lịch sử giáo dục New Zealand. Cô bé đã hoàn thành chương trình cử nhân ngành nghiên cứu truyền thông tại Trường Đại học Công nghệ Auckland (AUT) và hiện đang theo đuổi hai chương trình thạc sĩ cùng lúc.

Trong thời gian tới, Alisa Phạm dự kiến sẽ hoàn thành chương trình thạc sĩ ngành nghiên cứu triết học về trí tuệ nhân tạo (AI) tại AUT vào cuối năm nay và thạc sĩ ngành tâm lý học của Đại học Harvard (Mỹ) vào năm 2026. Thành tích học tập ấn tượng của cô đã giúp Alisa Phạm trở thành người Việt duy nhất được vinh danh trong top 100 Thần đồng trẻ toàn cầu 2025 (Global Child Prodigy Awards – GCPA 2025) trong lĩnh vực giáo dục.

Hiện tại, Alisa Phạm đang nghiên cứu về AI, tâm lý học, truyền thông và an ninh mạng. Ngoài ra, cô cũng đang làm trợ lý nghiên cứu cùng giảng viên Jennie Watts tại AUT. Nói về định hướng học tập của mình, Alisa Phạm cho biết cô xác định lĩnh vực tri thức, phân tích mọi khía cạnh, luôn đặt câu hỏi đa chiều, phản biện và tìm ra giải pháp mới, ứng dụng kiến thức vào quá trình học tập lẫn sinh hoạt.

Cô cũng muốn chia sẻ với các bạn học sinh đồng trang lứa trong nước các phương pháp học tập, sự độc lập trong tư duy cùng những kỹ năng mềm. Alisa Phạm tin rằng việc học tập và phát triển suốt đời là chìa khóa để đạt được thành công. Bên cạnh việc học tập, Alisa Phạm còn quan tâm đến vấn đề môi trường. Cô đã kiến tạo Ozone Points, một nền tảng trực tuyến giúp trẻ em, phụ huynh và mọi người tiếp cận, tham gia đăng ký trồng cây, giữ gìn môi trường thiên nhiên, góp phần hạn chế tình trạng biến đổi khí hậu toàn cầu.

Alisa Phạm chia sẻ rằng cô muốn theo đuổi việc học tập suốt đời và không ngừng phát triển. Cô tin rằng sức mạnh lớn nhất của chúng ta là đoàn kết và thấu hiểu lẫn nhau để hướng tới tương lai bền vững, hạnh phúc cho tất cả mọi người. Với những thành tích học tập ấn tượng và đóng góp của mình, Alisa Phạm đã trở thành một hình tượng cảm hứng cho nhiều bạn trẻ Việt Nam.

Thông tin về Trường Đại học Công nghệ Auckland và Đại học Harvard cũng như các chương trình học tập và nghiên cứu của Alisa Phạm tại hai trường đại học hàng đầu này đã chứng minh sự nỗ lực và đam mê học tập của cô.

Không chỉ là một du học sinh xuất sắc, Alisa Phạm còn là một tấm gương sáng cho các bạn trẻ Việt Nam, chứng minh rằng với sự nỗ lực và đam mê, chúng ta có thể đạt được những thành tích ấn tượng trong học tập và cuộc sống.

Trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ, vai trò của người có ảnh hưởng (KOL) trên môi trường số ngày càng trở nên quan trọng. Không chỉ đơn thuần là những người lan tỏa thông tin, truyền cảm hứng, KOL còn đóng vai trò kết nối cộng đồng. Tuy nhiên, để đảm bảo hoạt động của KOL trên môi trường số hiệu quả và trách nhiệm, việc thiết lập cơ chế quản lý phù hợp là điều cần thiết.

Tại tọa đàm ‘Kiến tạo niềm tin số’ do Hiệp hội An ninh mạng quốc gia tổ chức vào chiều ngày 28/7, các chuyên gia đã thảo luận về vai trò và trách nhiệm của KOL trong thời đại số. Theo các chuyên gia, tại nhiều nước, KOL không chỉ là công cụ marketing đơn thuần mà đã trở thành biểu tượng của ‘sức mạnh mềm’, có ảnh hưởng lớn trong xã hội. Vai trò của KOL không thể tách rời trách nhiệm. Một mặt, KOL cần được tạo điều kiện để phát huy sức ảnh hưởng tích cực, thúc đẩy kinh tế, văn hóa, truyền thông. Mặt khác, cần có cơ chế quản lý phù hợp để định hướng hành vi, tăng cường trách nhiệm xã hội và ngăn chặn những hệ lụy tiêu cực từ nội dung sai lệch.

Thực trạng hiện nay cho thấy không ít KOL đã lợi dụng sức ảnh hưởng để lan truyền thông tin sai lệch, cổ súy những nội dung độc hại, sai sự thật hoặc quảng cáo sản phẩm kém chất lượng. Đặc biệt, trong môi trường số, một phát ngôn thiếu kiểm chứng, một nội dung lệch chuẩn cũng có thể gây tác động tiêu cực không nhỏ đến cộng đồng và xã hội. Chính phủ nhiều nước đã xây dựng các khuôn khổ pháp lý, chính sách khuyến khích minh bạch thông tin, chuẩn hóa nội dung quảng bá và tăng cường quản lý KOL nhằm cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ cộng đồng.

Tại Mỹ, Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC) là cơ quan chính chịu trách nhiệm đưa ra các hướng dẫn cho hoạt động của KOL. Nguyên tắc cốt lõi trong các quy định của FTC là tính minh bạch và ‘sự thật trong quảng cáo’. Các yêu cầu công khai của FTC rất rõ ràng: KOL phải luôn làm rõ cho người theo dõi nếu một bài đăng, video hoặc tuyên bố có nội dung quảng cáo. Tại Mỹ, những quy định này giúp bảo vệ người tiêu dùng và giữ vững niềm tin trên thị trường.

Tại Thái Lan, một nghiên cứu năm 2024 cho thấy KOL và YouTuber được xếp hạng trong số 10 nghề nghiệp mơ ước hàng đầu của thanh thiếu niên Thái Lan, đứng trước cả luật sư, phi công. Điều này phản ánh KOL đã trở thành một lực lượng nghề nghiệp thực sự trong nền kinh tế số. Trước thực tế đó, Thái Lan đã đề xuất ban hành luật quản lý người có ảnh hưởng trên mạng xã hội. Hội đồng Phát triển kinh tế và xã hội nước này đề nghị Chính phủ thiết lập hệ thống đăng ký cho những người có ảnh hưởng ở Thái Lan và ban hành các chính sách như đào tạo kỹ năng và các hỗ trợ khác liên quan đến nghề nghiệp cho KOL.

Ở Việt Nam, sự phát triển của KOL cũng vô cùng mạnh mẽ. Tuy nhiên, hiện nay, nhiều KOL không công khai rõ ràng tính chất thương mại của bài đăng, dẫn đến nguy cơ vi phạm pháp luật và làm giảm niềm tin của người tiêu dùng; thiếu quy tắc, chuẩn mực, tiêu chuẩn cộng đồng. Để phát huy vai trò của KOL đối với sự phát triển đất nước, bên cạnh việc hoàn thiện hành lang pháp lý và nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước của cơ quan chức năng đối với hoạt động của KOL, việc xây dựng cộng đồng KOL gắn kết, trách nhiệm, có tinh thần dân tộc với các cơ chế tự kiểm soát mạnh mẽ là rất quan trọng.

Nhìn chung, vai trò của KOL trong thời đại số là không thể phủ nhận. Tuy nhiên, để đảm bảo hoạt động của KOL hiệu quả và trách nhiệm, việc thiết lập cơ chế quản lý phù hợp và xây dựng cộng đồng KOL gắn kết, trách nhiệm là điều cần thiết. Từ đó, KOL có thể tiếp tục đóng vai trò ‘người dẫn đường’ trong xu thế truyền thông mới, góp phần thúc đẩy sự phát triển của kinh tế, văn hóa, truyền thông và bảo vệ cộng đồng.

Trí tuệ nhân tạo (AI) đã trở thành một phần không thể thiếu trong hoạt động của nhiều doanh nghiệp hiện nay. Việc tích hợp AI vào hệ thống chatbot giúp cải thiện hiệu năng công việc và tăng trải nghiệm người dùng. Tuy nhiên, việc này cũng mở ra một “khe cửa hẹp” giúp hacker tấn công và lấy cắp thông tin trên hệ thống lưu trữ dữ liệu.

Ông Đào Việt Hùng, giám đốc quốc gia Akamai Technologies Việt Nam, cảnh báo rằng có nhiều phương thức tấn công các mô hình AI, trong đó phổ biến là dạng “đầu độc nội dung”, một loại hình dường như “vô hình” trước những hệ thống bảo vệ thông tin truyền thống. Hacker có thể sử dụng cách liên tục hỏi và dạy lại mô hình AI những thông tin sai lệch, gây “nhiễm độc” thông tin.

Nếu thông tin trên hệ thống cloud đã bị “nhiễm độc” mà vẫn chưa bị phát hiện và được tiếp tục sử dụng, nó có thể đưa ra những thông tin không chính xác hoặc sử dụng lỗ hổng này để lách vào cơ sở dữ liệu với mục đích lấy thông tin. Ông Đào Việt Hùng dẫn chứng đã có những câu chuyện hy hữu, khi hệ thống chatbot bán hàng online của một hãng ô tô bị thuyết phục để bán một chiếc xe mới với giá chỉ 1 đô la.

Nguyên nhân là do trong quá trình trao đổi, thỏa thuận với chatbot, khách hàng này đã tìm cách “lách” được vào cơ sở dữ liệu và thuyết phục chatbot đó đồng ý với yêu cầu trên. Một dẫn chứng khác là khi hacker đã thành công lấy được tất cả tài liệu mật, sơ đồ tổ chức của công ty chỉ bằng cách soạn những câu hỏi phù hợp gửi đến chatbot AI nội bộ.

Từ rủi ro đó, ông Đào Việt Hùng chia sẻ giải pháp AI security để chính AI bảo vệ AI, đây là hình thức được nhiều doanh nghiệp lớn trên thế giới sử dụng. Với phương thức bảo mật này, những dữ liệu được lưu trữ tích hợp nhiều lớp bảo vệ, nhờ đó khó bị “nhiễm độc”.

Hệ thống AI security có thể phát hiện được đâu là những thông tin sạch, đâu là những thông tin tiềm ẩn nguy cơ tấn công, từ đó sẽ có phương án xử lý nhanh chóng và thích hợp. Sự kiện OpenInfra & Cloud Native Day Vietnam 2025 sẽ diễn ra vào ngày 26-7 tại Hà Nội, do Hiệp hội Internet Việt Nam (VIA) phối hợp Vietnam Open Infrastructure Community (VietOpenInfra), Câu lạc bộ Điện toán đám mây và Trung tâm Dữ liệu Việt Nam (VNCDC) tổ chức, với sự ủng hộ của Bộ Khoa học và Công nghệ.

Các chuyên gia an ninh mạng từ Lookout vừa phát hiện bốn biến thể mới của phần mềm độc hại DCHSpy, một công cụ gián điệp tinh vi trên nền tảng Android được cho là do nhóm tin tặc MuddyWater phát triển. Nhóm này có liên hệ chặt chẽ với Bộ Tình báo và An ninh Iran (MOIS). Sự xuất hiện của những biến thể mới này trùng với thời điểm căng thẳng giữa Iran và Israel leo thang, cho thấy phần mềm độc hại này liên tục được điều chỉnh để đáp ứng tình hình địa chính trị đang thay đổi.

DCHSpy lần đầu tiên được phát hiện vào năm 2024 và hoạt động như một mô-đun cấy ghép để đánh cắp dữ liệu toàn diện từ thiết bị của nạn nhân. Phần mềm này có khả năng thu thập thông tin đăng nhập, danh bạ, tin nhắn SMS, tệp lưu trữ, vị trí địa lý, nhật ký cuộc gọi, ghi âm âm thanh và ảnh từ camera. Đáng chú ý, DCHSpy còn có khả năng thu thập dữ liệu từ ứng dụng WhatsApp, tăng mức độ xâm nhập vào quyền riêng tư của người dùng.

MuddyWater là một nhóm tin tặc nổi tiếng với các hoạt động nhắm vào các tổ chức viễn thông, quốc phòng, năng lượng và chính phủ ở Trung Đông, Châu Á, Châu Phi, Châu Âu và Bắc Mỹ. DCHSpy được cho là công cụ chủ lực của nhóm này trong các chiến dịch gián điệp nhằm vào các quốc gia và lực lượng đối địch với Iran.

Các phân tích của Lookout chỉ ra rằng cơ sở hạ tầng của DCHSpy chia sẻ địa chỉ IP chỉ huy và kiểm soát với phần mềm gián điệp Android SandStrike, cũng như trojan truy cập từ xa PowerShell do MuddyWater sử dụng. Nhóm này thường áp dụng các chiến thuật phát tán phần mềm độc hại qua URL độc hại, thường được chia sẻ qua ứng dụng Telegram.

Phiên bản mới nhất của DCHSpy không chỉ thu thập dữ liệu WhatsApp mà còn nâng cao khả năng nhận dạng và trích xuất tệp mục tiêu. Dữ liệu bị đánh cắp sẽ được nén, mã hóa bằng mật khẩu từ máy chủ điều khiển và tải lên thông qua giao thức SFTP, giúp kẻ tấn công duy trì sự bí mật.

Kiến trúc mô-đun của DCHSpy cho phép nó được tùy chỉnh dễ dàng để theo kịp tình hình thời sự và khai thác các sự kiện nóng hổi cho các chiến dịch tấn công lừa đảo.

Mồi nhử StarLink và các ứng dụng giả mạo trên Telegram

Sau các vụ tấn công làm gián đoạn internet tại Iran, các phiên bản DCHSpy mới đã sử dụng mồi nhử dưới dạng ứng dụng VPN có chủ đề StarLink. Một tệp độc hại được ngụy trang như một VPN hợp pháp, đánh lừa người dùng bằng lời mời gọi truy cập internet qua vệ tinh.

Chiến lược quen thuộc của MuddyWater là giả dạng các ứng dụng phổ biến như VPN hoặc phần mềm ngân hàng để phát tán mã độc. Chúng quảng bá thông qua Telegram, lợi dụng các dịch vụ như EarthVPN, ComodoVPN với nội dung chống chế độ bằng tiếng Anh và tiếng Ba Tư, nhắm vào nhà báo, nhà hoạt động và những người bất đồng chính kiến.

Những liên kết dẫn đến các trang web đơn giản chứa tệp APK độc hại, sử dụng thông tin giả như địa chỉ doanh nghiệp tại Canada hoặc Romania để tạo lòng tin. Đây là phương pháp từng được sử dụng trong chiến dịch HideVPN vào tháng 7/2024.

DCHSpy là một phần trong xu hướng rộng hơn mà Lookout đang theo dõi, với ít nhất 17 nhóm phần mềm độc hại di động liên quan đến hơn 10 chiến dịch APT của Iran trong hơn một thập kỷ. Những chiến dịch này thường kết hợp các công cụ mã nguồn mở như Metasploit, AndroRat, AhMyth trong chiến dịch theo dõi từ xa.

Khi căng thẳng ở Trung Đông tiếp diễn sau lệnh ngừng bắn, Lookout tiếp tục theo dõi sự tiến hóa của DCHSpy và cam kết cung cấp thông tin tình báo cập nhật cho cộng đồng an ninh mạng.

Một cuộc điều tra an ninh mạng gần đây đã tiết lộ những mối liên hệ đáng lo ngại giữa nhóm tin tặc APT39, được cho là có sự hậu thuẫn của chính quyền Iran, và công ty an ninh mạng Amnban. Vụ việc này đã gây ra một làn sóng lo ngại trên toàn cầu về các hoạt động gián điệp mạng có tổ chức, đe dọa đến an toàn hàng không và bảo mật cá nhân.

Được thành lập vào năm 2018, Amnban ban đầu quảng bá là đơn vị chuyên về thử nghiệm xâm nhập và tư vấn bảo mật hợp pháp. Tuy nhiên, dữ liệu bị rò rỉ gần đây đã cho thấy một bức tranh hoàn toàn khác: công ty này bị cáo buộc là vỏ bọc cho nhóm APT39 (còn gọi là Chafer), chuyên thu thập thông tin tình báo mạng cho Bộ Tình báo Iran (MOIS). Các tài liệu bị đánh cắp cho thấy Amnban đã trực tiếp vận hành các chiến dịch thu thập dữ liệu nhạy cảm như hộ chiếu, địa chỉ, ảnh chân dung và thông tin liên hệ của hàng triệu hành khách hàng không trên toàn thế giới.

Những dữ liệu này có thể bị sử dụng để theo dõi, đánh cắp danh tính, thậm chí phục vụ mục đích vi phạm nhân quyền. Một số nhân vật chủ chốt của công ty Amnban đã bị nêu tên, bao gồm CEO Behnam Amiri, người từng bị tình báo quốc tế cảnh báo, và Ali Kamali, hacker từng bị FBI trừng phạt vì các cuộc tấn công vào cơ sở hạ tầng của Mỹ. Ngoài ra, đặc vụ Hamed Mashayekhi của MOIS cũng được cho là thường xuyên lui tới trụ sở Amnban.

Amnban đã tiến hành do thám hàng loạt hãng hàng không như Emirates, Qatar Airways, Turkish Airlines, Etihad, Kenya Airways… cùng các công ty vận chuyển lớn như FedEx, DHL, USPS, và cả các thực thể của Nga. Dữ liệu cho thấy các chiến dịch có quy mô lớn, có tổ chức và nhắm đến cả đồng minh lẫn đối thủ của Iran. Không dừng lại ở đó, nhóm còn nhắm đến sàn giao dịch tiền số như KuCoin, Binance, CoinSwitch… bằng cách sử dụng kỹ thuật xã hội tinh vi như tạo hồ sơ giả trên LinkedIn để lừa đảo nhân viên, dụ họ cài mã độc, hoặc thu thập thông tin hệ thống qua các liên kết theo dõi.

Hạ tầng hỗ trợ chiến dịch này bao gồm hàng trăm máy chủ ảo và hệ thống gửi email giả mạo được phân bố toàn cầu, cho phép vận hành liên tục các hoạt động lừa đảo, đánh cắp dữ liệu, kiểm soát từ xa, đe dọa nghiêm trọng đến an ninh hàng không và mạng lưới tài chính quốc tế. Sự cố này là lời cảnh báo mạnh mẽ về rủi ro đến từ các hoạt động gián điệp mạng do nhà nước tài trợ.

Các tổ chức hàng không, công nghệ và tài chính cần khẩn cấp đánh giá lại hệ thống bảo mật, trong khi cộng đồng quốc tế cần phối hợp hành động để đối phó với những mối đe dọa có tổ chức như APT39. Để có thể ngăn chặn những hoạt động này, các bên liên quan cần tăng cường hợp tác và chia sẻ thông tin về các mối đe dọa an ninh mạng.

Hơn nữa, cần thiết phải có các biện pháp cụ thể để bảo vệ thông tin cá nhân và dữ liệu nhạy cảm của người dùng. Các công ty và tổ chức cần ưu tiên đầu tư vào các giải pháp bảo mật để ngăn chặn các cuộc tấn công mạng. Sự phối hợp giữa các quốc gia và tổ chức sẽ giúp nâng cao hiệu quả trong việc đối phó với những thách thức an ninh mạng.

Trong thời đại chuyển đổi số đang diễn ra nhanh chóng, rủi ro an ninh mạng ngày càng tăng cao và trở thành một thách thức đối với mỗi người dùng internet. Khi thông tin và dữ liệu trở thành tài sản quý giá, việc trang bị kỹ năng phòng vệ cơ bản để bảo vệ bản thân và góp phần giữ vững an ninh mạng quốc gia trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.

Mạng xã hội, với lượng lớn thông tin cá nhân được chia sẻ, đang trở thành một môi trường nguy hiểm nếu người dùng không có kỹ năng bảo vệ thông tin cá nhân một cách hiệu quả. Để đảm bảo an toàn, người dùng cần lưu ý không chia sẻ thông tin cá nhân nhạy cảm trên mạng xã hội, sử dụng mật khẩu mạnh, bật xác thực hai yếu tố và tránh tải xuống các tập tin không rõ nguồn gốc. Đây là những bước đầu tiên và quan trọng để bảo vệ thông tin cá nhân trên không gian mạng.

Bên cạnh đó, không gian mạng còn dễ bị thao túng bởi tin giả và các luận điệu sai trái. Vì vậy, công dân số cần phát triển kỹ năng kiểm chứng thông tin trước khi chia sẻ. Việc kiểm tra tính xác thực của thông tin không chỉ giúp ngăn chặn sự lan truyền của tin giả mà còn góp phần tạo ra một môi trường mạng lành mạnh và đáng tin cậy.

Không chỉ vậy, việc hiểu rõ về quyền riêng tư và trách nhiệm pháp lý khi sử dụng mạng cũng là điều cần thiết. Trong thời đại số, mọi hành vi sử dụng mạng đều để lại dấu vết và có thể bị xử lý nếu vi phạm pháp luật. Các hành vi như tung tin sai sự thật, xâm phạm danh dự người khác, hay chia sẻ nội dung độc hại có thể dẫn đến truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc xử phạt hành chính. Do đó, việc học cách sử dụng mạng một cách có trách nhiệm và tuân thủ pháp luật là vô cùng quan trọng.

Để tự vệ trong không gian mạng, công dân số cần trang bị kiến thức và các công cụ công nghệ cần thiết. Cài đặt phần mềm diệt virus, thường xuyên cập nhật hệ điều hành, kiểm tra quyền truy cập của các ứng dụng và không cấp quyền cho phần mềm không rõ nguồn gốc là những bước cơ bản nhưng mang lại hiệu quả cao. Theo dõi các cảnh báo an ninh mạng từ cơ quan chức năng cũng giúp người dùng chủ động ứng phó với các rủi ro tiềm ẩn.

Trong xã hội số, mỗi người dân đều đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái an ninh mạng quốc gia. Trang bị kỹ năng phòng vệ trên không gian mạng không chỉ giúp bảo vệ bản thân mà còn thể hiện trách nhiệm với cộng đồng và đất nước. Một công dân số an toàn chính là nền tảng cho một quốc gia số vững mạnh, và cùng nhau, chúng ta có thể xây dựng một môi trường mạng an toàn và đáng tin cậy cho tất cả mọi người.

Như vậy, việc nâng cao kỹ năng phòng vệ trên không gian mạng là điều cần thiết và cấp thiết trong thời đại số hiện nay. Bằng cách trang bị kiến thức và kỹ năng cần thiết, mỗi người dùng internet có thể bảo vệ bản thân và góp phần vào việc xây dựng một không gian mạng an toàn và lành mạnh.

Việc học làm công dân số đang trở thành một hành trình dài hạn, đòi hỏi sự kiên nhẫn, linh hoạt và sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền và nhân dân. Mục tiêu cốt lõi là giúp người dân nhận thức rõ ràng về những lợi ích mà chuyển đổi số mang lại trong cuộc sống hàng ngày, từ đó khuyến khích mọi người chủ động tham gia vào quá trình này.

Sự phát triển nhanh chóng và mạnh mẽ của công nghệ số đã tác động sâu sắc đến mọi mặt của đời sống xã hội, từ lĩnh vực giáo dục, lao động, dịch vụ hành chính công, thương mại điện tử đến cách thức giao tiếp xã hội. Trong bối cảnh đó, khái niệm về công dân số ngày càng được quan tâm và chú ý. Hiện nay, việc sử dụng điện thoại thông minh và internet đã trở nên phổ biến, tạo ra nền tảng quan trọng cho việc thực hiện chuyển đổi số trên quy mô toàn dân.

尽管如此, vẫn còn một bộ phận người dân, đặc biệt là người cao tuổi, lao động phổ thông và những người sống ở vùng sâu, vùng xa, mặc dù có thiết bị kết nối mạng nhưng chưa có kỹ năng tận dụng các tiện ích của công nghệ số. Họ thường gặp khó khăn khi sử dụng dịch vụ công trực tuyến hay thực hiện thanh toán điện tử. Điều này đòi hỏi sự hỗ trợ và hướng dẫn kịp thời để giúp họ nắm bắt được những kiến thức và kỹ năng cần thiết.

Để hỗ trợ người dân, các tổ công nghệ số cộng đồng đã tích cực hoạt động, đến từng hộ dân để hướng dẫn cài đặt ứng dụng, tạo tài khoản định danh điện tử, đăng ký tiêm chủng và thanh toán hóa đơn điện, nước trực tuyến. Bên cạnh đó, Tỉnh đoàn cũng đã triển khai các đội hình tình nguyện hỗ trợ chính quyền cơ sở triển khai mô hình hành chính điện tử và chuyển đổi số tại 102 đơn vị hành chính cấp xã.

Người dân, đặc biệt là người lớn tuổi và những người ít tiếp xúc với công nghệ, thường mang tâm lý e ngại khi tiếp cận các dịch vụ công trực tuyến và tiện ích công nghệ. Tuy nhiên, với sự hỗ trợ của đoàn viên, thanh niên, họ đã có thể tự tin và thành thạo hơn trong việc sử dụng các dịch vụ này. Điều này cho thấy vai trò quan trọng của việc hỗ trợ và hướng dẫn người dân trong quá trình học làm công dân số.

Học làm công dân số không chỉ là học cách sử dụng công nghệ mà còn học cách sống an toàn và có trách nhiệm trên không gian mạng. Người dân cần có kỹ năng nhận diện đối với các hành vi lừa đảo trên nền tảng số và biết cách bảo vệ thông tin cá nhân của mình. Do đó, việc đẩy mạnh công tác tuyên truyền để người dân nâng cao ý thức cảnh giác và chú ý bảo mật quyền riêng tư trên tài khoản là rất cần thiết.

Tóm lại, việc học làm công dân số là một quá trình dài hạn, đòi hỏi sự nỗ lực và hợp tác giữa chính quyền và nhân dân. Mục tiêu là giúp người dân tận dụng được các tiện ích của công nghệ số để cải thiện đời sống và phát triển kinh tế – xã hội. Qua đó, chúng ta có thể xây dựng một cộng đồng số vững mạnh, đảm bảo an toàn và phát triển bền vững trong thời đại công nghệ số.

Trong thời đại công nghệ số hiện nay, vấn đề an toàn dữ liệu cá nhân đang trở thành một thách thức lớn và cấp bách. Các hệ thống thông tin quan trọng, dữ liệu cá nhân, cũng như các nền tảng số của cơ quan nhà nước và doanh nghiệp đang phải đối mặt với nguy cơ bị tấn công và thao túng. Mặc dù đã áp dụng các biện pháp bảo vệ chuyên nghiệp và chặt chẽ cho các hệ thống thông tin trọng yếu, dữ liệu cá nhân vẫn còn tồn tại nhiều lỗ hổng và tiềm ẩn nhiều rủi ro.

Với sự phát triển và phổ biến của điện thoại di động thông minh, chúng đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày của con người. Những thiết bị này chứa một lượng lớn thông tin và dữ liệu liên quan đến người dùng. Tuy nhiên, nhiều người vẫn chưa thật sự ý thức được tầm quan trọng của việc bảo vệ dữ liệu cá nhân của mình. Mới đây, ứng dụng chỉnh sửa video phổ biến là CapCut đã cập nhật điều khoản sử dụng mới, cho phép ứng dụng giữ lại các video, âm thanh và hiệu ứng do người dùng tạo ra, ngay cả khi họ chưa từng chia sẻ lên mạng.

Trên thực tế, không chỉ CapCut mà còn rất nhiều ứng dụng khác cũng âm thầm kiểm soát và thu thập dữ liệu người dùng thông qua các điều khoản khi người dùng đăng ký sử dụng, đặc biệt là các ứng dụng miễn phí. Nhiều người dùng không quan tâm đến những điều khoản này và thường cài đặt ứng dụng một cách dễ dàng, thậm chí là những ứng dụng không thực sự cần thiết. Điều này tạo ra một lỗ hổng lớn trong vấn đề bảo vệ an ninh dữ liệu cá nhân, vì người dùng đã vô tình chia sẻ một cách không cần thiết.

Không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân, khi những ứng dụng này “bòn rút” dữ liệu của nhiều người dùng ở quy mô lớn, nó có thể trở thành một mối nguy chung, thậm chí là ở tầm quốc gia. Do đó, cơ quan chức năng cần phải tăng cường các biện pháp tuyên truyền và hướng dẫn để người dân có thể tự xây dựng và nâng cao ý thức về bảo vệ an ninh dữ liệu cá nhân. Điều này không chỉ giúp bảo vệ bản thân mà còn góp phần bảo vệ cộng đồng và đảm bảo an toàn trong thời đại công nghệ số.

Trước những rủi ro tiềm ẩn, việc nâng cao nhận thức và áp dụng các biện pháp bảo vệ dữ liệu cá nhân là cực kỳ quan trọng. Người dùng cần phải cẩn trọng hơn khi sử dụng các ứng dụng và chia sẻ thông tin cá nhân. Đồng thời, các doanh nghiệp và cơ quan nhà nước cần phải có trách nhiệm với dữ liệu của người dùng, áp dụng các biện pháp bảo vệ dữ liệu một cách nghiêm ngặt và minh bạch.

Cuối cùng, để xây dựng một môi trường an toàn và bảo mật cho dữ liệu cá nhân, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa người dùng, doanh nghiệp và cơ quan chức năng. Bằng cách nâng cao ý thức và áp dụng các biện pháp bảo vệ cần thiết, chúng ta có thể giảm thiểu các rủi ro và đảm bảo an toàn cho dữ liệu cá nhân trong thời đại công nghệ số.