Phát triển các viện nghiên cứu và trường đại học thành những chủ thể nghiên cứu mạnh là một mục tiêu quan trọng được nêu trong Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị. Để đạt được mục tiêu này, các viện nghiên cứu và trường đại học cần phải đặt chất lượng, chiều sâu, sự liên kết và tính khả thi của các đề tài nghiên cứu lên hàng đầu. Ngoài ra, việc phát triển mô hình phối hợp chặt chẽ giữa các trường đại học, viện nghiên cứu, doanh nghiệp và địa phương cũng là yếu tố then chốt nhằm tạo ra chuỗi giá trị khép kín từ nghiên cứu đến thương mại hóa.
Theo các chuyên gia, một trong những khó khăn lớn mà lĩnh vực nghiên cứu khoa học đang phải đối mặt hiện nay là vấn đề tài chính. Trong điều kiện ngân sách khoa học còn hạn chế, việc tập trung nguồn lực cho các nghiên cứu ứng dụng mang tính liên ngành, đa giai đoạn là một thách thức lớn. Nhiều nghiên cứu hiện nay chỉ dừng lại ở việc công bố bài báo quốc tế, báo cáo hội nghị, hoặc tham gia các cuộc thi khoa học mà không thể tiến tới giai đoạn chuyển giao công nghệ hoặc sản xuất thử nghiệm.
Các viện nghiên cứu và trường đại học cần có cơ chế tài chính linh hoạt và hấp dẫn hơn. Ví dụ, họ cần có quỹ hỗ trợ riêng cho các giai đoạn chuyển tiếp từ kết quả nghiên cứu đến sản phẩm thử nghiệm, từ phòng thí nghiệm đến quy mô sản xuất. Các sản phẩm nghiên cứu có tiềm năng ứng dụng nên được ươm tạo trong các trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, nơi hội tụ các nhà khoa học, nhà đầu tư và chuyên gia thị trường.
Bên cạnh đó, cần có cơ chế rõ ràng để tuyển dụng, sử dụng và đãi ngộ đội ngũ nghiên cứu khoa học, đặc biệt là các nhà khoa học trẻ. Điều này giúp họ yên tâm cống hiến và phát triển sự nghiệp trong nước. Cùng với đó là việc thiết lập hệ sinh thái kết nối ba nhà: nhà nước – nhà khoa học – doanh nghiệp. Điều này sẽ tạo điều kiện để các sản phẩm nghiên cứu được đưa vào thực tiễn một cách hiệu quả, đóng góp trực tiếp cho phát triển kinh tế – xã hội.
Với định hướng rõ ràng từ Nghị quyết số 57-NQ/TW, cùng với sự quan tâm, đầu tư đúng mức của Nhà nước và sự vào cuộc đồng bộ của các bên liên quan, nền khoa học công nghệ Việt Nam sẽ có bước chuyển mình mạnh mẽ. Từng bước, hệ sinh thái nghiên cứu, ứng dụng, thương mại hóa bền vững sẽ được hình thành, trong đó các viện nghiên cứu và trường đại học thực sự giữ vai trò nòng cốt.
