Trong bối cảnh hiện nay, dân số Việt Nam đang phải đối mặt với thách thức lớn khi Tổng tỷ suất sinh (TFR) năm 2024 chỉ đạt mức 1,91 con/phụ nữ, thấp nhất trong lịch sử. Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này được chỉ ra là do giá nhà đất tăng cao, khiến người trẻ không thể “an cư” và từ bỏ kế hoạch lập gia đình, sinh con. Hiện tượng “Thế hệ 3 Không” – Không nhà, Không hôn nhân, Không sinh con – đang hình thành một cách lặng lẽ.
Việt Nam đang tiến nhanh đến trạng thái “xã hội ít trẻ em” và nguy cơ rơi vào bẫy “già hóa trước khi giàu”. Kinh nghiệm từ nhiều quốc gia cho thấy rằng mức sinh giảm sâu rất khó phục hồi. Một trong những nguyên nhân thầm lặng nhưng quan trọng dẫn đến đà giảm sinh là giá nhà đất tăng cao. Tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM, nhà ở đã vượt xa tầm với của người trẻ. Không ít người trẻ từ bỏ giấc mơ lập gia đình, chọn sống một mình, làm nghề tự do, tận hưởng trải nghiệm cá nhân.
Theo khảo sát, 62% người trẻ cho biết họ trì hoãn kết hôn vì lý do tài chính, trong đó nhà ở là mối lo lớn nhất. Điều này cho thấy áp lực về tài chính và nhà ở đang ảnh hưởng trực tiếp đến quyết định lập gia đình của người trẻ. Hệ lụy của tình trạng này là suy giảm năng suất lao động, thiếu hụt nguồn lực đóng góp vào bảo hiểm, y tế, và áp lực ngân sách cho chăm sóc người cao tuổi tăng mạnh.
Từ năm 2011, Việt Nam đã bước vào giai đoạn già hóa dân số. Đến năm 2024, cả nước có khoảng 14,2 triệu người từ 60 tuổi trở lên. Con số này dự báo sẽ lên tới 18 triệu vào năm 2030, chiếm 25% dân số. Điều này đặt ra những thách thức lớn cho việc chăm sóc sức khỏe và đảm bảo an sinh xã hội cho thế hệ người cao tuổi.
Chính sách nhà ở không chỉ là câu chuyện kinh tế, mà là điều kiện tồn tại của một quốc gia trong tương lai. Đã đến lúc cần nhìn thẳng vào vấn đề và hành động quyết liệt để giải quyết tận gốc vấn đề nhà ở, động lực cốt lõi để người trẻ an cư, lạc nghiệp và sinh con. Đây là một thách thức lớn đòi hỏi sự tham gia và giải pháp toàn diện từ chính phủ, doanh nghiệp và cả cộng đồng.
Để giải quyết vấn đề này, cần có những chính sách hỗ trợ nhà ở cho người trẻ, như chương trình vay vốn ưu đãi cho người mua nhà lần đầu, hoặc hỗ trợ doanh nghiệp trong việc xây dựng nhà ở xã hội. Ngoài ra, cần đẩy mạnh việc phát triển hạ tầng và cải thiện môi trường sống tại các đô thị lớn.
